Postert en de mijnindustrie -  De huishoudschool in Posterholt   -   Op zunjigmorge biej café Sjengske    -    De Grenslandfeesten    -    Ziepnaat, een typisch Posters woord    -    De scheve grenssteen.

Verhalen over Posters verleden door Paul Cuijpers

De redactie van het Posters Waekblaad heeft oud-inwoner Paul Cuijpers bereid gevonden een aantal artikelen te schijven over evenementen, voorvallen en personen uit de periode 1955-1975. Oud-ingezetenen van Postert zullen zich een aantal voorvallen en evenementen nog herinneren. Voor de jongeren en nieuwkomers in Postert geven deze artikelen een stukje geschiedenis weer over Posters verleden.
Als bronmateriaal voor een aantal artikelen maakt de schrijver gebruik van gegevens uit de jaarboeken van heemkundevereniging Roerstreek.
Onderstaand treft u deze artikelen ook aan zodat ze nog eens (na-)gelezen kunnen worden.

Hulp aan de boerenstand in Posterholt tussen 1958 en 1965.

Excursie naar de fa. Berkvens in Asten

In de 50er en 60er jaren van de vorige eeuw was het met het inkomen van de kleine agrarische bedrijven, meestal gezinsbedrijven, financieel slecht gesteld. Dit gold voor geheel Nederland. Om hierin verbetering te brengen werd in 1958 door het ministerie van Landbouw en Visserij een plan gelanceerd om deze kleine agrarische bedrijven door middel van voorlichting te hulp te komen. Een groot aantal streken in Nederland werd daarom als streekontwikkelingsgebied aangewezen. De hulp bestond uit het gratis geven van cursussen, het inzetten van landbouwvoorlichters en landbouwconsulentes en het bezoeken van voorbeeldbedrijven.

In Limburg werd door de ‘Provinciale Raad voor de Bedrijfsontwikkeling’ de Roerstreek aangewezen als streekontwikkelingsgebied.

De toen te verwachten vestiging van de mijn Beatrix was één van de belangrijkste redenen daartoe. Van de komst van de mijnindustrie in het gebied werd verwacht dat zij op de agrarische bevolking van invloed zou zijn. De nieuwe werkgelegenheid zou voor menigeen en anderen hopelijk een betere bestaansbron inhouden. Maatschappelijk gezien zou dus ook de landbouwende bevolking deel moeten hebben in de algemene welvaartsverhoging.

Streekontwikkeling “De Roerstreek”

Door de komst van de Streekontwikkeling Roerstreek werd de begeleiding van de boerenstand door meerdere landbouwvoorlichters en huishoudconsulentes financieel mogelijk.

Het gebied werd gevormd door de gemeenten Melick-Herkenbosch, Vlodrop, Posterholt, St. Odiliënberg, Montfort en Putbroek van de gemeente Echt.

Als commissieleden uit de Roerstreekgemeenten fungeerden Mevr. J.Smeets-Coorens uit Posterholt, Th. Munnichs uit Melick, J. Op ’t Veld uit Vlodrop, P.Wolters uit Montfort, A.Hilkens uit Herkenbosch en Th. Schreurs uit St. Odiliënberg. In 1961 werden toegevoegd Mevr. Van Heel-Corpelijn uit Putbroek en H. Slangen uit St. Odiliënberg. De boeren en tuinders en ook hun vrouwen waren volkomen bereid aan de projecten van Streekontwikkeling Roerstreek deel te nemen.

Dat blijkt uit een groot aantal toepassingen en veranderingen welke tussen 1958 en 1965 plaatsvonden. De verhoging van de welvaart en ook het welzijn waren onmiskenbaar een gevolg hiervan.

Als centrale achtergrond van alle voorlichtingsactiviteiten werd gesteld een betere beloning van de arbeid en een hogere arbeidsproductiviteit onder gunstiger omstandigheden. Het welzijn van de mens zou daarmee bijzonder gediend zijn. Op meerdere bedrijven werd deze doelstelling werkelijkheid.

Hoe heeft men dit bereikt?

Bij het begin van de streekaanpak werd op de eerste plaats aandacht geschonken aan het wekken van belangstelling voor het streekontwikkelingswerk. Per dorp werden een aantal series  lezingen verzorgd met een algemene strekking. Verder vonden regelmatig excursies naar goede voorbeelden buiten het gebied plaats .

Al deze activiteiten zoals lezingen en bezoeken aan voorbeeldbedrijven bleken achteraf zeer waardevol te zijn geweest. Zo ook het beschikbaar stellen van gespecialiseerde voorlichters. Bijvoorbeeld voor het inrichten van bedrijfsgebouwen. Hun doel was gebouwen zodanig in te richten dat het verbetering bracht qua werkomstandigheden maar ook het verhogen van de arbeidsproductiviteit.

In de Roerstreek bevonden zich 467 gemengde bedrijven groter dan 3 ha. en slechts enkele gespecialiseerde bedrijven in de tuinbouw of als pluimvee- of varkensbedrijf. De boerenstand werd verdeeld in agrarische bedrijven, rundveehouderij, varkens- en  pluimveehouderij en tuinbouw.

In Posterholt bevonden zich in 1958 totaal 96 boerenbedrijven waarvan 40 bedrijven die over 7-15 ha. grond beschikten. Op termijn was dit een té gering aantal ha. om een verantwoord inkomen te verkrijgen. In 1965 was dit aantal kleinere bedrijven in Posterholt dan ook gehalveerd. In de gehele Roerstreek verminderde het aantal gemengde bedrijven tussen 1958 en 1965 met 56 stuks.

De uitbreiding van de rundvee- en varkenshouderij maakte in de meeste gevallen de aanpassing van de huisvesting noodzakelijk. Dus werd door de voorlichters veel aandacht besteed aan bedrijfsgebouwen. Er werd b.v. bij het uitbreiden van stalruimte rekening gehouden met slechts één diersoort per stal. In 1958 bevonden zich in Posterholt 55 rundveestallen waarvan 30 stuks in slechte staat. In 1965 waren door aanpassingen en verbouwingen nog slechts 10 stallen in slechte staat. Van de 57 varkensstallen in 1958 waren er 25 in slechte staat, 8 jaar later nog slechts 8 stuks

Ook arbeid en mechanisatie gold als centraal punt van de streekaanpak. Een betere benutting en beloning van de arbeid werd nagestreefd. De aanpassing van de bedrijfsvoering was op vele bedrijven daarvoor gewenst. De vergroting van bepaalde bedrijfstakken vond op grote schaal plaats. Omdat de productieomvang van het gemiddelde agrarische bedrijf toenam werd de arbeidsbehoefte groter. Evenals in andere beroepen werd het arbeidsaanbod niet alleen schaarser maar ook duurder. De mogelijkheid om het grotere arbeidsaanbod op te vangen bestond uit een beter en doelmatiger inrichten van de bedrijfsgebouwen of andere arbeidsmethoden.

Ook het toepassen van mechanisatie en automatisering of het inschakelen van de loonwerker kon als oplossing voor een arbeidstekort dienen. De loonwerkersbedrijven waren in opkomst wat de opdrachtgevers in staat stelde grote arbeidstoppen weg te werken en daardoor meer tijd vrij te maken aan andere werkzaamheden. Verder bracht het mechaniseren van bepaalde werkzaamheden een besparing aan arbeid maar ook een verlichting van het werk onder aangenamere omstandigheden met zich mee. ‘Draag niet wat je rollen kan’ was één van de spreuken van de voorlichters. Zo werden bij demonstratiebedrijven voor stalverbetering meel- en bietenkarren geïntroduceerd.

Om het werk te verlichten werden melkmachines, stalmestspreiders, maaidorsers, precisiezaaimachines en bietenrooiers ingezet.

Het bedrijf Veldkoning in Vlodrop kwam in deze periode met veel innovaties op het gebied van landbouwmachines. Aan het eind van de streekontwikkeling werd de film ‘Oogstwerk in de Roerstreek’ opgenomen. In elk van de Roerstreekdorpen werden opnames gemaakt tijdens het oogsten,  van grasmaaien in St. Odiliënberg tot de bietenoogst in Herkenbosch. Getoond wordt het handmatig oogsten in het begin van de 20^e eeuw, daarna de ontwikkeling van de diverse mechanische landbouwwerktuigen tot en met het machinaal oogsten in het midden van de 60er jaren.

Op het gebied van activiteiten op agrarisch-sociaal gebied speelde de boerin een belangrijke rol. Zo werden in een aantal plaatsen sociaal-agrarische vraagstukken behandeld zoals de toekomstmogelijkheden voor de kinderen, boedelscheiding, bestaanszekerheid, gezinsrisico’s etc. waaraan ook de leden van de boerinnenbond werden uitgenodigd. Verder werd veel aandacht besteed aan huishoudelijke voorlichting. Goed huishouden is een veel omvattend begrip. In de periode 1958 tot 1965 werd door de vele veranderingen veel van de huisvrouw als leidster van de huishouding verlangd. Aanpassing en oriëntatie was noodzakelijk wilde het gezin in de maatschappij bij de tijd willen blijven. De opzet was het bijbrengen aan de boerinnen van kennis en inzicht omtrent de woningbouw, woningindeling en inrichting, werkmethodes, voeding, apparatuur, hygiëne en daar door heen verweven de algemene vorming.

Ook een bewustere schoolkeuze voor de kinderen speelde een belangrijke rol. In deze periode daalde het aantal jongens dat geen verder dagonderwijs wilde volgen van 20% tot nog geen 4%. Het percentage jongens dat technisch onderwijs ging volgen steeg met 9% en het volgen van de MULO steeg met 4%. Bij de meisjes was in 1965 de verdeelsleutel als volgt, V.G.L.O. volgde 21%; de huishoudschool volgde 37%; de M.U.L.O 32%, het V.H.M.O. kwam uit op 7% en slechts 3% volgde geen onderwijs meer.

Van de 467 agrarische bedrijven in 1958 in de Roerstreek neemt men aan dat 288 bedrijven na 1965 kunnen blijven voortbestaan. Hiervan beschikken 134 bedrijven over een auto en 156 bedrijven over een televisietoestel. Hieruit valt op te maken dat de agrarische bevolking gedurende de periode 1958 tot 1965 met de tijd meeging en was alles bijeengenomen het totaalbeeld niet ongunstig.

Bron: Rijkslandbouwconsulentschap voor Zuid Limburg; Provinciale Raad voor de Landbouwvoorlichting.

Foto: Rijkslandbouwconsulentschap.

De film ‘Oogstwerk in de Roerstreek’  is tijdens de reguliere openingstijden te zien in de TV hoek  van het Roerstreekmuseum te St. Odiliënberg en duurt 25 minuten.

Sint Maartensoptocht met brandstapel en vuurwerk in 1956.

Over de ontstaansgeschiedenis van het Sint Maartensfeest wordt veel gespeculeerd. Het zou van oorsprong een Germaans winterfeest zijn geweest waarbij het (heilige) vuur werd rondgedragen. Deze traditie zou naderhand door de katholieke kerk zijn overgenomen. Het Sint Maartensfeest is in West-Europa uitgegroeid tot een bedelfeest voor de armen om de moeilijke wintermaanden door te komen. In de noordelijke provincies gaan nog steeds kinderen met lampionnen langs de deuren. Daar zingen ze speciale Sint Maartensliedjes en krijgen in ruil snoep of fruit.

Sint Maarten wordt niet overal op dezelfde wijze gevierd. In sommige gebieden worden optochten georganiseerd en op andere plaatsen vreugdevuren ontstoken. In onze streek, Nederlands en Belgisch Limburg,  worden meestal beiden gedaan, zowel een optocht en een vreugdevuur. In optochten dragen de kinderen  lampionnen mee en worden na de optocht getrakteerd op snoep of fruit.

In Duitsland wordt deze traditie eveneens nog gevierd. Zo is het in bepaalde streken de gewoonte om op 11 november gans te eten.  In andere streken is het weer gebruikelijk om in de week vóór Sint Maarten  de zogenaamde ‘Weckman’ te bakken. Dit is een zoet brood en zou de vorm van een bisschop moeten hebben.  In Posterholt werd deze ‘wickeman’ rond Sinterklaas gebakken. De bakkers boden deze aan in twee maten voor Fl. 3,00 en Fl. 2,00 per stuk

De Sint Maartensviering is in Posterholt al een zeer oude traditie. In de 50er jaren van de vorige eeuw werd het feest van Sint Maarten gevierd met zowel een optocht met Sint Maarten te paard, schoolgaande kinderen met lampionnen, een grote brandstapel bij de Vinkeberg (‘achter de brumme’) en een voor die tijd groot vuurwerk.

De brandstapel werd door leden van de plaatselijke buurtvereniging ‘De Vinkeberg’ (toen   ook wel “de nuuj buurt” genoemd) opgezet. In vroegere jaren maakten de meeste buurten (putten) van het dorp een grote brandstapel. Het was een wedstrijd wie de hoogste brandstapel kon maken! Door onderlinge rivaliteit moest er voor gewaakt worden, dat leden van andere ‘putten’ deze niet al vóór Sint Maarten in brand staken! Wat de viering betreft hebben tussentijds een aantal veranderingen plaatsgevonden. Momenteel organiseert de Stichting voor Jeugd en Jongeren nog een optocht met lampions. Helaas zien we als lampion in deze optocht geen creatieve, uitgeholde voeder- of suikerbieten terug.

Ik ga nu terug naar het jaar 1956 in Posterholt.  Ik zit dan op de lagere jongensschool aan de Hoofdstraat. De lagere jongens- en meisjesschool zijn dan nog gescheiden en de leerlingen krijgen er klassikaal onderwijs. De week vóór 11 november beginnen de jongens en meisjes met de voorbereidingen voor de grote St. Maartensoptocht. Het maken van een lampion!

De lampionnen zijn meestal uitgeholde suiker- of voederbieten met  brandende kaars. Voor de zoektocht naar een mooie gevormde suiker- of voederbiet gaan de meeste schoolgaande kinderen uit onze buurt naar boerderij  'Schurkenshof' van de familie  Van Montfort. Hier kunnen we een suikerbiet of voederbiet uitzoeken. In 1956 valt mijn keus op een voederbiet in de vorm van een hoofd. De bedoeling is dus er een gezicht van te maken. Thuis wordt de voederbiet schoongemaakt en daarna uitgehold. De buitenzijde zo dun mogelijk zodat straks de brandende kaars door de ‘huid’ van de biet heen kan schijnen. De vorm van de ogen, neus en mond worden uitgesneden. Boven de ogen wordt een snede gemaakt om er plukjes met watten in te duwen die als wenkbrauw dienen. Daarna worden ook op de kin plukken met watten bevestigd voor de baard. Ten slotte wordt een kaars in de biet gestopt en aangestoken. Tijdens de optocht wordt de biet gedragen of hangt aan een touw met stok.

Op de dag van de optocht gaan de leerlingen die een lampion gemaakt hebben rond vijf uur  tevoet naar de speelplaats van de jongens- of meisjesschool. Op de speelplaats stellen ze zich per klas op. Bij de jongensschool zijn het de ‘meesters’ en bij de meisjesschool de leraressen of zusters die de  lampionnen gaan beoordelen. Wie de mooiste lampion heeft kan daags na de optocht op school een prijs afhalen.

Daarna gaat het in optocht naar het verzamelpunt, de meisjesschool bij het klooster tegenover de kerk. Hier hebben zich Sint Maarten te paard, de harmonie, het trommelcorps en de leden van de vrijwillige brandweer met  brandweerwagen opgesteld. Sint Maarten met zijn lange jas zit al op het paard. Zoals ik naderhand hoorde, was deze Sint Maarten vooraf vrij nerveus omdat hij geen enkele ervaring had als ruiter. Zoals gebruikelijk zet de harmonie een mars in en de stoet zet zich in beweging. Achter Sint Maarten heeft het trommel- en fluitercorps zich opgesteld en zet de lokmars in. Hier heeft het paard met de begeleider van Sint Maarten niet op gerekend en het paard steigert. Sint Maarten hangt  naast het paard en houdt zich vast aan het hoofdstel. Na enig oponthoud zit Sint Maarten weer op het paard en gaat de optocht met schoolkinderen, veelal met ouders achter de stoet,  en verenigingen begeleid door de muziek van harmonie Wilhelmina en trommelcorps Cornelius-Irene via de Vlodropperweg naar de Vinkeberg. Hier hebben leden van de buurtvereniging ‘de Vinkeberg’ de grote brandstapel met allerhande snoei-, afvalhout en takkenbossen (sjanse) opgebouwd. Achter de brandstapel zijn ook al de gedane voorbereidingen voor het vuurwerk zichtbaar.  Aan de buitenzijde van de brandstapel is vrij brandbaar materiaal aangebracht en leden van de vrijwillige brandweer steken er met fakkels de brand in. Na enige tijd staat de hele brandstapel in lichterlaaie. Op de achtergrond speelt de harmonie. De menigte is aangegroeid want binnenkort volgt een ‘grootvuurwerk’ waarvan rond half acht de voorbereidingen beginnen. Om acht uur volgen de eerste harde knallen en gelukkig zit Sint Maarten nu niet op het paard maar staat ernaast. Op de achtergrond heeft  een aantal jeugdige stelletjes met roet besmeurde gezichten zich teruggetrokken buiten het gezichtsveld van de aanwezige ouders. Tijdens het vuurwerk hoor je een groot aantal ‘ooohs’ en ‘aaahs’ wanneer het vuurwerk boven de hoofden van de toeschouwers in sierlijke en kleurrijke bogen uit elkaar spat. Na ongeveer een kwartier volgen, zoals elk jaar, kort achter elkaar, drie luide knallen als teken dat het vuurwerk is afgelopen. Er volgt applaus en de harmonie  en trommelcorps vertrekken met muziek naar hun clublokaal.  De harmonie naar café Schoenmakers (‘bie Casj’) aan de Hoofdstraat en het trommelcorps naar het café  Esser (‘bie Dree Vannesjmeed’) aan de Heinsbergerweg. Dit jaar niet naar de Julianazaal (‘bie Sjengske’) want het Sint Maartensbal is afgelast vanwege de inval van de Sovjet Unie in Hongarije.

De leden van de vrijwillige brandweer zullen nog enige tijd wacht houden tot dat de hele brandstapel is uitgebrand. Ik zelf ben benieuwd of er de volgende schooldag een prijs voor de getoonde voederbiet voor me klaarligt!

In de Maas en Roerbode wordt op 12 november 1956 het volgende bericht geplaatst:

“Het St. Maartensfeest dat sinds mensenheugenis in Posterholt gevierd is, droeg ook dit jaar een luisterrijk karakter. Zaterdagmiddag verzamelde zich de jeugd met kleurige lampions van diverse makelij, met het onderwijzend personeel, bij de meisjesschool. Hier werden zij omstreeks zes uur door St. Maarten te paard afgehaald. In optocht onder muzikale begeleiding van de harmonie Wilhelmina en het trommelcorps Irene werd naar de Vlodropperweg getrokken, waar bij aankomst het traditionele St.Maartensvuur werd ontstoken. Nadat het vuur begon te doven, volgde nog een prachtig vuurwerk. Uit piëteit ten opzichte van Hongarije werd het bal, dat na het St. Maartensvuur zou volgen, afgelast. De organisatie was in handen van de brandweer.”

Bronnen: Wikipedia; Jeu Veelen; Jan van de Varst.

Foto: archief Beveren (bewerkt)

Een kleine aanvulling/correctie in het verslag over het Sint Maartenfeest. Er staat dat de meesters op de jongensschool bepaalde wie het mooiste "stuk" gemaakt had en daardoor in de prijzen viel. Het waren niet de meesters maar leerlingen van de nijverheidsopleiding in Posterholt welke daarvoor ingeschakeld werden. Per klas waren dat twee leerlingen. Jeu Visschers, (hij functioneerde als voorzitter van de vrijwillige brandweer in Posterholt) zorgde voor de prijzen en kocht drie prijzen voor iedere klas in. Zelf ben ik ook de huizen op "De Donk" langs gegaan met een fietskarretje. Bij de meeste mensen kreeg je dan snoep of b.v. een dubbeltje, maar veelal een bos stro of een gebonden bos takken. Het stro en de takken brachten wij dan naar de Sint Maartenshoop om deze zo groot mogelijk te krijgen.
Jos van der Borgh
  

De bakkers van Posterholt

Bakker Wiel Demarteau naast de bakfiets voor de broodbezorging.

Van 1950-1970 telde Posterholt nog zes, zelfstandige ambachtelijke bakkers.

Bij  ‘Gevaore’ aan de Boomstraat was de bakkerij van Pierre Willems gevestigd. De ingang van de bakkerij bevond zich achter de Sparwinkel. Deze bakkerszaak werd later overgenomen door bakker Bair Stals.

Bakkerij Vosdellen was gevestigd in de Hoofdstraat tegenover de latere maalderij van de gebroeders Verbeek. Iets verder aan de overzijde van de Hoofdstraat lag de bakkerij van Sef Biermans. Op de Donk op de hoek Donckerstraat en Burgemeester Geradtsstraat tegenover het kapelletje was de bakkerij van Frits Schmitz gevestigd.

De tweede bakkerij  op de Donk lag aan de overzijde aan de Roermondseweg. In het begin van de 50er jaren was hier de bakkerij van Sjaak Reynders gevestigd die nog met paard en bakkerswagen het brood bezorgde. Sjaak had de bakkerij overgenomen van zijn vader Hubert.

Achter de voormalige VéGé winkel aan de Roermondseweg 20 was op de Donk de derde bakkerij gevestigd van Jan Demarteau, naderhand overgenomen door zijn broer Wiel.

Wiel Demarteau nam in 1956 de bakkerij van Sjaak Reynders over die vanwege ziekte moest stoppen. De bakkerij aan de Roermondseweg 20 werd opgeheven en Sef Demarteau begon er een VéGé winkel.  

De ovens in deze bakkerijen werden in de 50er jaren nog met hout gestookt. Later werd overgegaan op briketten en vanaf de 60er jaren op stookolie.

Hoe ging het bakken in het begin van de vorige eeuw? 

In het begin van de vorige eeuw werd door de dorpsbewoners vaak het brood in de oven van bakhuisjes (in de volksmond ‘bakkes’) gebakken. Bij een aantal boerderijen stond, los van de boerderij vanwege brandgevaar, een uit baksteen opgetrokken gebouwtje met een pannendak waarin zich een met hout gestookte oven bevond. De ovens van de meeste bakhuisjes werden één keer per week opgestookt zodat de buurtbewoners er hun broden konden bakken. De oven werd gevuld met takkenbossen (sjanse) en aangestoken. Nadat de oven op temperatuur was, werd het restant van de houtskool uit de oven geveegd en het deeg erin gelegd. Dit houtskool werd vaak opgehaald door plaatselijke kleermakers die de strijkbout nog met houtskool vulden. Vaak bevond zich in een bakhuisje een aparte ruimte om het brood te laten rijzen en de warme as af te laten koelen.

Bij veel dorpen bevonden zich windmolens waar de boeren het graan lieten malen.

In Posterholt stonden twee windmolens, de witte en de zwarte graanmolen van de familie Verbeek. Zowel de zwarte als de witte molen werden in januari 1945, gelijktijdig met de  neogotische St.Matthiaskerk aan de Kerksteeg, door een ‘sprengkommando’ van de Duitsers opgeblazen.

Na de WOII lieten de Posterse boeren het graan malen in de maalderij met mechanische aandrijfkracht van de gebr. Verbeek (Sjang en Sef Vannemeule).

De dorpsbewoners kochten het benodigde meel in de dorpswinkel en de huismoeders kneedden thuis het deeg voor brood en vlaai.

De kinderen brachten dit ‘beslag’ naar de buurtbakker. Het ‘vlaaibeslag’ werd meestal met seizoensvruchten (sjpies) of gedroogde vruchten (eufte) naar de bakker gebracht.

Wanneer ‘greumelevlaai’ gebakken moest worden werd door de huismoeders meel met echte boter en veel suiker tot ‘greumele’ gekneed. Vaak kwamen bij de bakker veel minder greumele terecht dan oorspronkelijk aan de kinderen meegegeven, omdat deze er onderweg van snoepten. De in onze streken bekende rijstevlaai werd door de bakkers zelf gebakken.

Zoals alle bakkers in deze periode stonden ook de Posterse bakkers ’s-morgensvroeg om half vier in hun bakkerij en een twaalfurige werkdag was geen uitzondering. In veel gevallen bestond het bakken van brood of vlaai alleen uit het bakproces. Een aantal boeren lieten rogge tot meel malen, dit meel werd dan door de maalderij bij de gewenste bakker bezorgd.  De boer ontving een aantal door de bakker gestempelde bonnen gerelateerd aan de hoeveelheid aangeleverd roggemeel. Voor elke gestempelde bon kon een roggebrood afgehaald worden waarbij alleen de bakkosten in rekening werden gebracht.

Voor het bakken van brood, van door de huismoeders aangeleverd deeg, werd in de vijftigerjaren slechts 40 cent berekend en voor het bakken van een bodem voor de vlaai

50 cent. Veel verdienste hadden de bakkers dus niet. Ook de boeren die via de maalderij roggemeel aangeleverd hadden betaalden voor het bakken van roggebrood slechts 40 cent!

Zoals reeds aangegeven was het ook gebruikelijk dat vrouwen de deeg voor brood en vlaaien inclusief de vruchten (sjpies) vooraf aanleverden, waardoor alleen het bakproces kon worden doorberekend. In al deze gevallen stak er bij het afhalen een stukje aangebrand karton uit het brood of vlaai. Hierop was de naam van de klant vermeld. Bij deze Posterse bakkers was het dagelijkse aanbod van brood, vlaai en taart minimaal. Speciale broden, vlaaien en taarten werden alleen op bestelling geleverd. Naast zwartbrood (roggebrood) kon gekozen worden uit volkoren- of witbrood. Het was tot de 60er jaren gebruikelijk, dat de moeders eerst het brood zegenden door er een kruis overheen te maken alvorens het brood aan te snijden.

De drukste periode voor de bakkers was de week vóór de zomer- en winterkermis. De winterkermis  viel in Posterholt in de derde week van februari en de zomerkermis in de eerste week van september. Bakkers kregen vooraf aan de kermisdagen vaak hulp van collega’s uit de naburige dorpen. De voorbereidingen begonnen reeds op donderdagmorgen en duurden tot de zaterdagmiddag waarbij men zich slechts enkele korte rustpauzes gunde. Op de binnenplaatsen stonden vaak enkele honderden lege kommen van aangeleverde ‘sjpies’  voor de vlaaien.  De inwoners van de buitengebieden zoals de Holst en Varsj lieten meestal hun schoolgaande kinderen de kermisvlaaien na schooltijd afhalen.

Bij grotere aantallen werd een houten ladder gebruikt. Hierop lagen de vlaaien, afgedekt met geruite vaatdoeken.

Niet altijd werd bij het afhalen contant betaald. Veel boeren en gezinnen rekenden achteraf af. Bij de bakkers lag op de toonbank een dik boek waarin per klant de achterstallige betalingen precies werden bijgehouden.

Bakkers-prijslijst uit de 50er jaren:

Een aantal Posterse bakkers gingen venten met paard en wagen zoals Sjaak Reynders.

Later werd het brood bezorgd met een bakfiets of auto, vol met wit of bruin tarwebrood, roggebrood en beschuit. Al deze Posterse bakkerijen zijn inmiddels uit het dorpsbeeld verdwenen. In 2016 sloot bakker Huub Stals als laatste zijn bakkerij aan de Irenelaan.

Vanaf het eind van de 60er jaren haalt de consument het merendeel van het brood bij de plaatselijke supermarkt. Bij deze supermarkten zijn tegenwoordig vele soorten brood en broodjes verkrijgbaar in vele varianten en eigen benamingen. Ook per streek of provincie zijn er variaties.

Bronnen: Tiny Koster-Korsten (Linne), Tonny Classen-Demarteau en Jacq van der Varst.

Foto: Tonny Classen-Demarteau

In de dorpsfilms ‘Postert in juni 1959’ en ‘Posterholt anno 1968’ zijn opnames te zien van bakker Bair Stals en van Sef Demarteau tijdens het bezorgen van brood. Verder beelden welke in de bakkerij van Frits Schmitz werden opgenomen.  De dvd’s zijn verkrijgbaar in het Roerstreekmuseum te St.Odiliënberg.

De dorpsfilms van Posterholt uit 1959 en 1968.

In het voorjaar van 1959 heeft het bestuur van gymnastiekvereniging Eendracht aan het bedrijf “Klank-Film Enschede” opdracht gegeven om tijdens de zomermaanden een dorpsfilm op te nemen van Posterholt. Hiermede beantwoordde het bestuur een eerder ontvangen brief van de zakenman/cineast Johan Adolfs die voorstelde om met de opbrengst, door vertoning van de dorpsfilm tijdens de wintermaanden, de clubkas ‘extra te spekken’. Ook harmonie Wilhelmina had een brief ontvangen doch had schijnbaar niet gereageerd. Daarom werd de gymnastiekvereniging benaderd. Na de tweede wereldoorlog was het voor veel verenigingen zoals harmonieën en fanfares moeilijk om aan voldoende inkomsten te geraken voor de aanschaf van bijvoorbeeld nieuwe instrumenten.

De uit Enschede afkomstige zakenman en cineast Johan Adolfs (1917-1977) heeft op deze behoefte handig ingespeeld. Hij is bekend geworden door zijn talrijke registraties van het dorpsleven in Nederland. Het doel was om een zo volledig mogelijk beeld te geven van het alledaagse dorpsleven, compleet met zoveel mogelijk portretten van inwoners om naderhand een maximaal aantal bezoekers in de filmvoorstellingen te krijgen.         

Wie was Johan Adolfs?

We moeten dan in de tijd terug naar 1943. Johan Adolfs is dan 26 jaar oud en werkte in de tabaksgroothandel van zijn vader. Naar hij in een later interview vertelde met veel tegenzin, ook hij wilde een eigen bedrijf. In Enschede ging een bedrijf in elektrotechnische apparaten failliet. In dit bedrijf lagen duizenden geluidsdragers in voorraad  in de vorm van vinyl schijven, dus nog zonder geluid. Hij kocht deze geluidsdragers voor een habbekrats en richtte zijn eerste bedrijf op onder de naam “Klankarchief”. Hij kocht verder een geluidswagen en professionele apparatuur om geluid op te nemen en op de vinylschijven te persen. Zijn klanten waren muziek- en zangverenigingen.

Van 1947 tot 1949 vonden de politionele acties in Nederlands-Indië plaats. Tussen het thuisfront en de soldaten in Nederlands-Indië was alleen communicatie door middel van briefwisseling mogelijk.

Voor Johan Adolfs was dit een buitenkansje. Familieleden konden via zijn bedrijf een gesproken brief op grammofoonplaat naar de soldaten sturen. In 1949 keerden de soldaten terug en Adolfs moest iets nieuws verzinnen omdat zijn inkomsten sterk terugliepen. Hij kwam in contact met de secretaris van de Nederlandse Federatie van Harmonie- en Muziekgezelschappen. Deze stelde voor om het gemis aan inkomsten van zijn bedrijf Klankarchief op de vangen door dorpsfilms te gaan maken. Na een geslaagde proefopname in de plaats Losser ging hij van start met zijn 2^e bedrijf  “Klank-Film Enschede” en in 1950 start hij de operatie “Filmactie”, iedereen in Nederland op de film! Zijn vrouw schreef per provincie verenigingen aan in plaatsen tussen de 1.200 en 10.000 inwoners met het voorstel om door middel van een dorpsfilm geld te genereren voor de clubkas.

Zo ontvingen tussen 1950 en 1970 ook een aantal Midden-Limburgse verenigingen van haar een brief met de vraag deel te nemen aan het project “Filmactie”. In Linne (1956 en 1959), Herten (1958), Posterholt (1959 en 1968), Montfort (1962), Melick (1967) en Herkenbosch (1970) werd door een vereniging positief op deze uitnodiging gereageerd en gaven opdracht voor het opnemen van een dorpsfilm. Eén van de voorwaarden om aan deze actie te kunnen deelnemen was het aanwijzen van een contactpersoon.

Adolfs wilde slechts met één persoon van de betreffende vereniging communiceren. Deze contactpersoon moest zorgen voor plaatsing van een voorgedrukt persartikel (in Midden-Limburg dus de Maas en Roerbode), het huis-aan-huis verspreiden van de toegestuurde filmkrant, het aanbrengen van een groot aantal raamposters, het organiseren van een optocht op de opnamedag en het begeleiden van de cameraman. Adolfs vermeldde in de huis-aan-huis verspreidde filmkrant: "De plaatselijke film is geen kunstzinnige filmische documentaire over de plaats, doch een gezellige film, met jong en oud als 'filmsterren’. De garantie wordt gegeven dat men de toegangsprijs terug ontvangt wanneer er niet hartelijk wordt gelachen".

De opnames vonden in de zomermaanden plaats bij voldoende licht en de filmvoorstellingen later tijdens de wintermaanden. Iedereen wilde zichzelf en mede dorpsbewoners natuurlijk in de film terugzien. In die tijd was dit alleen weggelegd voor filmsterren!Voor de filmopnames zelf gold een strak schema om deze op één dag af te kunnen ronden. De opnames begonnen ’s-morgens vroeg bij en in het gemeentehuis, daarna volgden de lagere jongensschool, de lagere meisjesschool en de kleuterschool. Een geluidswagen reed door de straten en moest ervoor zorgen zoveel mogelijk (nieuwsgierige) bewoners naar buiten te lokken zodat zij gefilmd konden worden.

De cameraman stond op een plank die aan de voorzijde op de bumper van de opnamebus was bevestigd. Daarna volgenden een aantal karakteristieke doorkijkjes en plaatjes in het dorp. Tegen betaling werden ook reclame-opnames gemaakt bij diverse middenstanders of bedrijven.  ’s-Middags volgden de opnames van demonstraties van de verschillende verenigingen.

Door de contactpersoon was tijdens de avonduren een optocht georganiseerd waaraan bijna alle verenigingen van het dorp deelnamen. Op deze manier werden tussen 1950 en 1970 in Nederland ca. 1500 dorpsfilms opgenomen, die achteraf van grote cultuurhistorische waarde blijken te zijn. De ontwikkeling van het plattelandsleven in de naoorlogse jaren werd op deze manier ongewild op een voortreffelijke manier weergegeven.

In 2002 ontving ik van de erven Adolfs een overzicht van alle in Nederland opgenomen dorpsfilms waarvan 8 stuks in Roerstreekgemeenten. De dorpsfilms van Melick, Herkenbosch en de dorpsfilm uit 1968 over Posterholt waren via schenking terechtgekomen in het Roerstreekmuseum. Inmiddels was de cultuurhistorische waarde van deze dorpsfilms ook bekend bij het LifVa, een onderdeel van het Limburgs Museum te Venlo. Van hun kwam bij het Roerstreekmuseum de vraag of de drie films in bruikleen konden worden gegeven en, indien mogelijk, ook naderhand de overige films wanneer deze alsnog gevonden zouden worden. In Venlo werd een speciale ruimte gebouwd voor een geconditioneerde opslag van films (celluloid) omdat na verloop van tijd de beeldkwaliteit bij foutieve opslag sterk terugloopt. Waar waren de overige 5 films gebleven? Een aantal verenigingen die opdracht hadden gegeven voor de opnames waren inmiddels opgeheven. Na veel navraag en zoeken bij verenigingen in de Roerstreekgemeenten zijn na 13 jaar alle films teruggevonden. De laatste twee dorpsfilms over Linne werden enkele maanden geleden door mij teruggevonden en worden momenteel, februari 2016, gedigitaliseerd en bewerkt, de uitgave hiervan wordt eind 2016 verwacht. De rechten van verspreiding van deze dorpsfilms zijn in het bezit gekomen van de heemkundevereniging Roerstreek. De geconditioneerde opslag van de originele filmrollen vindt plaats bij de stichting Limburgs Film- en Videoarchief (LifVa) te Venlo. Dvd’s van de uitgebrachte dorpsfilms zijn verkrijgbaar bij de heemkundevereniging Roerstreek en kunnen via hun website ‘heemkundevereniging Roerstreek’ besteld worden, zie in het hoofdmenu “(Dorps)-films op dvd” waarna ze worden toegestuurd.

Bron: archief Paul Cuijpers

Foto: uit de dorpsfilm ‘Postert in juni 1959’

De geschiedenis van “De Kloes” aan de grens bij Haaren en omgeving.

(door Paul Cuijpers)

In vorige artikelen worden wetenswaardigheden aangehaald uit de periode 1955-1970 in Postert.

Voor dit artikel over de Sint Jans Kluis gaan we echter ver terug in de tijd.

“Sint Jans-Kluis” ligt aan de Duits-Nederlandse grens aan de rand van Neu-Haaren bij Waldfeucht, in de volksmond “De Kloes” genoemd. 

De oorsprong van deze naam ligt in het feit, dat in vroegere tijden een kluizenaar hier zijn kluizenaarswoning (kluis) had.

Het huidige gebouw werd in de 17^e of 18^e eeuw gebouwd

Momenteel is er het “Café zur Klus” aan de Kluserweg gevestigd. Op zonnige dagen bevolkt door tientallen fietsers uit Nederland en Duitsland die “De Kloes” als rustplaats op hun fietsroute (of eindbestemming) beschouwen om er ‘Kaffee und Kuchen’ te bestellen.  

Het café is gedeeltelijk in een halfronde aanbouw, de vroegere de kapel, gevestigd. De markante oeroude kastanjeboom naast het gebouw is het kenmerk van “De Kloes”.

Door de vele vondsten is het gebied van “de achterste Varsj” waar “De Kloes” aan grenst voor amateurgeologen van de heemkundevereniging Roerstreek (HVR) een zeer interessant gebied geweest.

Amateurgeoloog Huub Schmitz heeft er sinds zijn vroege jeugd zeer veel vondsten gedaan. In het jaarboek van de heemkundevereniging Roerstreek (HVR) nr.41 van 2009 heeft hij van blz. 19-31 zeer uitvoerig bericht over Sint Jans Kluis en de archeologische vondsten in de omgeving hiervan.

Bodemvondsten tonen aan dat dit gebied al door de Eburonen, (4000 v. Chr.)  bewoond werd. Bij opgravingen door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek met hulp van leden van de HVR werden graven uit de Late IJzertijd (250-350 v.Chr.), de Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen gevonden. Merovingische graven (7^e en 8^e eeuw n.Chr.) hadden de overhand waarbij het meest prominente grafveld werd gevonden in de buurt van Sint Jans Kluis. Door het gebied en langs de Kluis heeft een Romeinse weg gelopen van Romeins Jülich tot de villa van Maasbracht. Misschien dat er door toekomstige archeologische vondsten aan zowel de Duitse als Nederlandse zijde  nog meer duidelijkheid ontstaat over de bewoning van dit voor archeologen interessante Nederlands-Duitse grensgebied met als middelpunt “De Kloes”.

De Sint Janskapel bestaat vermoedelijk al vanaf de 8^e eeuw, de periode dat Bonifatius met Ierse monniken het Christendom in onze streek kwam prediken. Een relatie met gestichte abdij in Sint Odiliënberg is dus meer dan waarschijnlijk.

Sinds 1328 is de kapel een bekend bedevaartsoord  Dat de kapel naar Johannes de Doper als patroonheilige werd vernoemd laat vermoeden, dat deze kapel een grote rol als doopkapel heeft gespeeld in de kerstening van onze regio.

Men kon in deze periode in de kapel biechten, boetedoening doen of door werkzaamheden of schenkingen de zogenaamde ‘aflaten’ kwijtschelding verdienen van tijdelijke straffen voor gepleegde zonden. Ook werden in de middeleeuwen op feestdagen bij ‘de Kloes’ allerlei festiviteiten gehouden zoals markten met het optreden van marskramers, goochelaars, troubadours etc.

De secretaris Constantijn Huijgens Jr. van stadhouder Willem III heeft in zijn verslag tijdens een veldtocht in 1675 genoteerd, dat in de buurt van Sint Jans Cluijs, of Capelle te Annedaele geheten, gebivakkeerd werd. Hij heeft zelf de kapel met het kleine klokkentorentje bezocht en getekend.

Het gebied was indertijd eigendom van de adellijke familie Van den Bergh, nazaten van Maria, de oudste zus van Willem van Oranje.

In 1804 diende de kapel als parochiekerk maar bleek na korte tijd toch te klein. Er werd in Haaren een nieuwe kerk gebouwd die in 1824 werd ingezegend. Na 1824 werd de ‘oude Kloes’ verkocht aan baron de Liedel de Well, eigenaar van kasteel Annadael. Het kreeg een agrarische bestemming. Het was een soort gesloten boerderij in carrévorm met open binnenplaats. De ruimte waar de oude kapel gevestigd was werd als

schuur gebruikt.

Jaarlijks vindt er tijdens het naamfeest van Sint Jan op 24 juni een processie plaats naar het kleine aangebouwde kapelletje met onder de grote kastanjeboom een heilige mis in de open lucht.

Momenteel is “De Kloes” een veel bezocht rustpunt op de diverse toeristische fiets- en wandelroutes in het Selfkantgebied.

Bron: “De Sint Jans-Kluis” door Huub Schmitz, jaarboek 41 (2009) van de heemkundevereniging Roerstreek.

Foto: Huub Schmitz

De bloeiperiode van Handbalclub Posterholt 1950-1970.

De bloeiperiode van handbalclub Posterholt loopt parallel met de bloeiperiode van de N.V. Textielfabriek Posterholt.

(Zie ook artikel: “N.V. Textielfabriek Posterholt”). Is dit toeval? Ik denk van niet.

De handbalclub wordt op 1 augustus 1950 opgericht door werknemers van deze textielfabriek.

Het bestuur wordt gevormd door de HH. G.Heemels (voorzitter), A.Waegemans (secretaris-penningmeester), P. Rieken en Mej. L. Meyers. De textielfabriek fungeert in volgende jaren als locatie waar zeer veel overleg tussen de bestuursleden onderling plaatsvindt.

Het aantal leden van deze zeer succesvolle vereniging stijgt van 24 dames in het jaar 1950  tot 186 dames en heren in het jaar 1965.

In iets meer dan 20 jaar worden liefst 120 kampioenschappen behaald!

Zowel de N.V. Textielfabriek Posterholt als de handbalclub H.C. Posterholt hebben beide in deze periode de naam Posterholt zowel nationaal als internationaal stevig op de kaart gezet.

Vanwege de kampioenschappen en deelname aan nationale en internationale toernooien vragen toeschouwers regelmatig aan de spelers/speelsters: “waar ligt dat Posterholt?”. De vereniging heeft door haar prestaties veel krediet opgebouwd bij zowel de Posterse bevolking en de lokale overheid en krijgt, indien gevraagd, steeds alle medewerking. Zo ook bij het organiseren van het grote Roerstreek-Cup toernooi. Tijdens dit jaarlijks terukerende toernooi op de laatste zondag van augustus worden rond de 100 wedstrijden gespeeld, vaak met meer dan 70 teams binnen een tijdsbestek van 7 uur! Een dergelijk groot evenement kan alleen georganiseerd worden met medewerking van de gehele Posterse gemeenschap.

Burgemeester Heemskerk en later burgemeester Van Heur ontvangen op het gemeentehuis regelmatig buitenlandse gasten tijdens de vele sportuitwisselingen. Zoals vermeld is H.C. Posterholt is een graag geziene gast tijdens de vele nationale en internationale tournooien.

De lijst van plaatsen in het toenmalige West-Duitsland waar de diverse teams worden uitgenodigd is groot. Er zijn kontakten met verenigingen in Frankfurt, Stuttgart, Gummersbach, Krefeld, West-Berlijn, Erkelenz, Wangen, Düsseldorf, Leverkusen etc.  

Voor de meeste sportuitwisselingen met buitenlandse teams worden meerdere dagen uitgetrokken. Naast de wedstijden zijn de vaste onderdelen: het onderbrengen bij de gastgezinnen, een ontvangst in het gemeentehuis, een tourrit door Zuid-Limburg en een afscheidsavond ‘bie Sjengske’ in de Julianazaal, het clublokaal van de vereniging.

In het midden van de 60er jaren beschikt de handbalclub over 12 teams. Een groot compliment aan het inmiddels 9-koppig bestuur dat over veel organisatietalent beschikt om de 12 teams in competitieverband en op de vele toernooien te kunnen laten handballen.

Elk team heeft naast trainingsfaciliteiten een trainer , een teambegeleider, een scheidsrechter en degene die het vervoer naar de uitwedstrijden regelt nodig. Dit zijn enkele tientallen vrijwilligers die gevonden moeten worden binnen de vereniging!

Voor deelname aan buitenlandse toernooien en kampioenswedstrijden wordt gebruik gemaakt van de plaatselijke busonderneming Göbbels en voor de tweewekelijkse uitwedstijden van taxibedrijf Geelen uit Melick.

De uitwedstrijden voor het 1^e damesteam bestrijkt geheel Nederland en voor het 1^e herenteam Zuid-Nederland.

 We gaan terug naar het jaar 1950. In dit oprichtingsjaar sluiten zich 24 dames aan en beginnen aan de wekelijkse training onder leiding van de heer Royakkers. Van 1950 tot 1971 wordt 11-handbal gespeeld, de meest succesvolle periode van de dames en na 1959 ook van de heren.

In de beginperiode begint de dames training tweemaal per maand één uur eerder om de dames de gelegenheid te geven het met de zeis gemaaide gras van het voetbalterrein naast de textielfabriek te verwijderen. Als tenue wordt gekozen de kleur wit voor de blouse en rood voor de broekrok. Het sporttenue wordt in 1950 door de dames zelf gemaakt. In het begin leidt dit wel tot enig kleurverschil.

De heer Metsemakers uit Roermond verzorgt na een half jaar de trainingen en met succes.

In 1952 wordt het allereerste kampioenschap behaald en er wordt dit jaar met twee damesteams gespeeld.  

In 1953 wordt de dames-jeugdafdeling opgericht en stijgt het aantal damesleden tot 68. Het eerste damesteam behaalt in 1953 weer het kampioenschap.

In de herfst van 1959 wordt  gestart met de zaalhandbalcompetitie, dus 7-handbal, dat op termijn het 11-handbal op het grote veld zal gaan vervangen.

Op 1 oktober 1959 wordt de herenafdeling opgericht en 18 heren worden als lid genoteerd, het ledenaantal stijgt tot 112.

Het zou te ver gaan om verder alle kampioenschappen te vermelden, wel de belangrijkste en dat zijn er vele!

In 1961, 2 jaar na de oprichting, wordt het 1^e herenteam al kampioen in de districts 1^e klasse.

Het dames-juniorenteam wordt 2^e tijdens de nationale kampioenschappen in Den Haag. Ook de heren-junioren doen het goed en worden Limburgs kampioen.

Het jaar 1962 wordt een belangrijk jaar in de clubgeschiedenis. Het dames-junioren team wordt Nederlands kampioen veldhandbal.

Burgemeester Heemskerk ontvangt het kampioensteam met trainer Schmeits  in het gemeentehuis, er zullen nog vele ontvangsten volgen.

De zaalhandbalcompetitie wordt afgesloten met 5 kampioenschappen. Dit zijn het 2^e, 4^e en 5^e damesteam en in de veldhandbalcompetitie het 1^e en 2^e herenteam met promotie.

In 1964 wordt in Hilversum het dames-juniorenteam in de zaal weer landskampioen. De heren-junioren behalen het Zuid-Nederlands kampioenschap en worden tijdens de nationale kampioenschappen 4^e.

Ook worden de dames-junioren Nederlands veldhandbalkampioen terwijl de heren-junioren in Den Bosch weer een 4^e plaats behalen.

Het betekent de kracht van de jeugdteams uit Posterholt met zijn ca. 3200 inwoners. Er zijn zowel bij de dames als heren slechts

12-14 junioren in de leeftijd van 15-18 jaar beschikbaar. Dit maakt de prestaties van deze Posterse junioren zeer uitzonderlijk omdat hun tegenstanders in de meeste gevallen uit veel meer leden in deze leeftijdscategorie kunnen putten.

Trainer Hunsdorfer blijkt in staat te zijn de voordelen van elke speelster en speler (lengte, snelheid, schotkracht etc.) in teamverband maximaal tot hun recht te laten komen. Zij vertegenwoordigden het Limburgse handbal tijdens de nationale junioren-kampioenschappen maximaal.

Het Limburgse handbal met Swift Roermond bij de dames en Sittardia uit Sittard en Blauw-Wit uit Neerbeek bij de heren is in Nederland gedurende deze periode trouwens toonaangevend.

In 1965 worden de dames junioren 2^e tijdens de nationale kampioenschappen. De heren-junioren worden zowel op het veld als in de zaal Limburgs kampioen.

In 1966 worden zij 4^e tijdens de nationale kampioenschappen.

De heren-senioren worden in dit jaar kampioen en zijn nu naast Sittardia de tweede Limburgse ploeg in de landelijke overgangsklasse.

Zoals gebruikelijk bij het behalen van landskampioenschappen en speciale overwinningen worden door harmonie en trommelcorps spelers of speelsters vanaf het buurtschap Donk bij de ‘Sjtoum’ afgehaald. Onder grote belangstelling gaat de stoet dan naar het clublokaal ‘bie Sjengske’.

De dames winnen in 1966 voor de 3^e keer in successie de Roerstreek-Cup die nu voorgoed in de prijzenkast kan worden tentoongesteld.

Pastoor Rijcken is gaarne bereid voor 1967 een nieuwe beker ter beschikking te stellen.

In 1967 wordt met 48 personen een 5-daags tegenbezoek aan DJK Westen uit West-Berlijn gebracht, DJK Westen verbleef in 1965 enkele dagen bij de Posterse handbalfamilie.

De dames-senioren, in 1950 gestart in de laagste districtsklasse, spelen in vanaf 1967 in de hoofdklasse op 5 mei 1968 worden ze in Poeldijk landskampioen veldhandbal.

Er volgt, zoals gewoonlijk, weer een triomfale intocht met veel muziek. De stoet eindigt nu niet ‘bie Sjengske’ maar gaat verder door het dorp. Om dit kampioenschap te bereiken wordt in de voorafgaande wedstrijd, gesteund door 700 toeschouwers, Niloc Amsterdam met haar vele internationals in Posterholt verslagen. Trainer Jo Sonntag heeft de dames spel tactisch op de juiste wijze geïnstrueerd.

In 1969 wordt het 10-jarig jublileum van de herenafdeling gevierd en een heren-veteranen-team ingeschreven. Het ledenaantal leden komt nu uit op 242.

In 1971 wordt veldhandbal, het spel waar H.C. Posterholt de meeste successen behaalde, opgeheven. Men moet zich nu volledig richten op zaalhandbal. Voor zaalhandbal zijn in Posterholt geen goede trainingsfaciliteiten aanwezig.

Sinds 1959 wordt gebruik gemaakt van het gymnastiekzaaltje achter de kerk en een gymnastiekzaaltje in het naburige Karken.

Thuiswedstrijden vinden plaats in de sporthal te Roermond. Veel oud-speelsters en spelers die de handbalclub zo succesvol hebben gemaakt gaan vanwege leeftijd, verhuizing etc. de club verlaten. De jeugd wordt voor de zeer moeilijke taak gesteld deze gaten op te vullen en zich in de hoogste klassen te handhaven.

Dit blijkt achteraf teveel gevraagd en niet mogelijk. De generatie vóór hun is, zowel bij de dames als de heren, schijnbaar van een uitzonderlijke klasse geweest. Ze kregen, in tegenstelling tot hun jeugdige opvolgers, wel de tijd om al deze successen stap voor stap te behalen.

Veel oud speelsters en spelers zijn achteraf dankbaar deze succesvolle handbalperiode te hebben mogen meemaken. Niet alleen voor het mooie van de team-sport handbal maar ook door de vele reizen door Nederland en het buitenland met de hierbij opgedane ervaringen en sportieve contacten. Een oude-handballer zei: “af en toe leek de handbalclub wel een reisbureau”! We kunnen de handbalclub (bestuur) dankbaar zijn ons al die mogelijkheden gegeven te hebben”.

Anno 2015, 65 jaar na de oprichting, wordt in Posterholt nog steeds handbal gespeeld. Aan de competitie wordt deelgenomen met 1 jongens en 1 meisjesteam, 3 gemengde teams en 2 veteranenteams. Het zal het voor de jeugdteams bijna onmogelijk worden de in het verleden behaalde successen op termijn te evenaren.

In een verhoudingsgewijs kleine gemeenschap hebben we van 1950 tot 1970 te maken gehad met een uitzonderlijke, handbal minnende generatie, gesteund door een bijzonder actief bestuur.

Het motto: ‘succes stimuleert enorm’ was op deze handbalclub van toepassing.

Bron: “Feestgids bij de viering van het 25-jarig jubileum van H.C. Posterholt”

Foto: uit de dorpsfilm “Postert in 1959”, verkrijgbaar in het Roerstreekmuseum.

N.V. Textielfabriek Posterholt.

Degene die op internet op zoek gaat naar informatie over ‘Textielfabriek Posterholt’ treft de volgende tekst aan:

“De voormalige textielfabriek ‘Posterholt’ (Heinsbergerweg 65) is opgericht in 1932. Het oudste gebouw heeft stalen vensters. Aan de noordzijde bevindt zich een naoorlogse uitbreiding in beton. Bij de fabriek staat een huis met rieten dak, dat vermoedelijk als directeurswoning dienst heeft gedaan. De drie opzichterswoningen (Heinsbergerweg 67-71) dateren uit circa 1935.”

Deze tekst herinnert alleen aan het gebouw en gaat voorbij aan de ervaringen en herinneringen van enkele honderden oud-werknemers aan ‘ut fabriekske’, zoals de textielfabriek in de volksmond werd genoemd.

Voor dit artikel heb ik uitvoerig gebruik kunnen maken van het artikel dat Jeu Veelen in 2008 in het jaarboek van de Heemkundevereniging Roerstreek publiceerde. Onder de titel Haute couture uit Posterholt. Opkomst en neergang van een lokale textielindustrie (1913-1984) wordt daarin door de schrijver zeer uitgebreid ingegaan op de bewogen geschiedenis van deze textielfabriek die in eerste instantie door Duitse ondernemers werd opgezet. In zijn artikel beschrijft de auteur niet alleen het ontstaan in de periode tot en met de Tweede Wereldoorlog, maar gaat hij ook uitgebreid in op de bloeiperiode van deze fabriek die in 1947 verder ging onder de naam N.V. Textielfabriek Posterholt.

Een fabriek die voor de Posterse gemeenschap gedurende tientallen jaren voor veel werkgelegenheid heeft gezorgd. In de bloeiperiode in de 50er en 60er jaren van de vorige eeuw had de textielfabriek ca. 250  werknemers, het merendeel wonende te Posterholt. In de meeste huishoudens was wel iemand werkzaam bij de textielfabriek, vaak zelfs meerdere personen uit één gezin. Ook veel jonge vrouwen vonden er werk. Vrouwen werkzaam in een fabrieksmatige productieomgeving was in het begin van de jaren vijftig nog vrij ongewoon.

Dit artikel handelt over deze bloeiperiode. Als commercieel directeur werd Gaetano Palange aangesteld, van oorsprong een textieltechnicus en dessinateur uit Italië (Portici). Hij bezat een groot netwerk binnen de Europese textielbranche. Als procuratiehouder werd Bair Cox uit Roermond aangetrokken, voorheen werkzaam bij de Twentsche Bank, de huisbankier van de textielfabriek. De bedrijfsleiding berustte bij textieltechnicus Gerrit Rot. Onder hem ressorteerde de weverij, scheerderij, spoelerij, werkplaats, ponskaartenslagerij, leverkamer en controle-afdelingen.

De fabriek kreeg grote internationale bekendheid door de vervaardiging van zeer exclusieve stoffen naar ontwerp van Enrico Manassi en Monique L' Eplattenier, zijn latere vrouw. De fabriek bracht elk half jaar tot wel 150 nieuwe dessins op de markt!

Vóór de oorlog werden de hogere functies vooral door Duitsers bezet omdat er in Nederlands Limburg weinig vakmensen in de textielbranche te vinden waren. Daarom volgden veel werknemers na de oorlog de driejarige vakopleiding aan de textielschool te Eindhoven. Zodoende kon het bedrijf na verloop van tijd beschikken over voldoende geroutineerde vakmensen uit eigen regio. De wevers werkten in 3-ploegendienst wat extra inkomsten betekende. De fietsenstalling was op werkdagen gedurende 24 uur continue bezet. Op donkere dagen zag je tijdens de wisseling van de ploegendiensten (sjiegwissel) groepjes fietslampen tussen de bomen op de donkere, onverlichte Heinsbergerweg weg tussen ‘Sjuurkenshof’ en de fabriek. Op afstand waren de verlichte bogen van de glazen sheddakconstructie van de aanbouw uit 1938 zichtbaar. De ingang voor de wevers lag bij de binnenplaats met fietsenstalling aan de Heinsbergerweg.

Het kantoorpersoneel had een parkeerplaats aan de achterzijde van de fabriek met een eigen zij-ingang. Aan de achterzijde van de fabriek bevond zich ook de garage waar Pierre Meijers zijn vrachtwagen stalde waarmee hij dagelijks zijn twee transporten met rollen stof naar Roermond bracht voor verder transport per spoor. Aan de achterzijde van de fabriek bevond zich sinds 1939 ook de garage van de bedrijfs- en vrijwillige brandweer. Aanvankelijk waren alle brandweerlieden werknemers van de textielfabriek.  Er was geen busverbinding naar het buurtschap Borg waar de fabriek gevestigd was. Daarom had Pierre Meijers ook de taak elke morgen en namiddag kantoorpersoneel dat in de omgeving van Roermond woonde op te halen en weer naar huis te brengen.

In deze periode werd op de jacquard-weefgetouwen jaarlijks meer van één miljoen meter doek geweven. Geëxporteerd werd naar Duitsland, Italië, Frankrijk, Engeland, Zuid-Afrika, Nieuw Zeeland,  Canada en de Verenigde Staten.  De stoffen werden voornamelijk geweven van natuurzijde en later in toenemende mate van kunstzijde, katoen en synthetische garens. De eindafwerking van het geweven doek (finishing) gebeurde voornamelijk in Almelo bij Palthe N.V. en in Tilburg bij De Regenboog N.V.

Wat de meeste bezoekers is bijgebleven is het enorme lawaai van de weefgetouwen zodra de deur naar de weverij geopend werd. Achteraf valt het op dat geen enkele/ weinig wevers gehoorbescherming droegen wat tegenwoordig voorschrift zou zijn.

Jeu Visschers was in deze periode verantwoordelijk voor de wekelijkse uitbetaling van de lonen. Hierin waren de ploegentoeslagen en eventuele premies verrekend. Op vrijdag stonden aan het einde van de ploegendiensten een lange rij werknemers in het kantoor om het papieren loonzakje gevuld met guldens in ontvangst te nemen.

De textielfabriek vervulde binnen de Posterse gemeenschap ook een sociale functie. Zo werd bijvoorbeeld in 1950 door werknemers de (dames)handbalclub Posterholt (HCP) opgericht. Als speelveld voor het toenmalige 11-handbal kon gebruik worden gemaakt van het voetbalveld naast de textielfabriek met kleedruimte in de fabriek. Als financiële ondersteuning kreeg de handbalclub restanten en afgekeurd stof die verkocht konden worden. Zo liepen plaatselijk dames regelmatig in jurken of pakjes die, toentertijd, ook dames op gala-avonden in New York niet zouden misstaan. Verder werd jaarlijks een bedrijfsfeest en voor de kleintjes een St. Nicolaasfeest gegeven.

In het genoemde jaarboekartikel maakt Jeu Veelen ook uitvoerig melding van de economische en politieke ontwikkelingen die uiteindelijk tot de neergang van het bedrijf moesten lijden.  

Door de snelle veranderingen in modetrends vanaf eind van de zestiger jaren veranderde de vraag naar exclusieve modestoffen. Derhalve werd meerdere malen overgeschakeld naar andere stoffen. Door de opkomst van de textielproductie in de lage loonlanden werd de afzet van deze stoffen prijstechnisch steeds moeilijker. Bijkomend nadeel was dat de productie op de verouderde weefmachines erg arbeidsintensief en dus te duur werd. Nadat steeds meer personeel was afgebouwd werd in 1983 faillissement aangevraagd. Het eens zo kenmerkende fabrieksgebouw in buurtschap  ‘Borg’ met zijn hoge schoorsteen is inmiddels verdwenen. Resteert de herinnering aan een textielbranche die bijna geheel uit ons land is verdwenen.

Bron: Jeu Veelen, Haute couture uit Posterholt. Opkomst en neergang van een lokale textielindustrie (1913-1984) in: Jaarboek Roerstreek 40 (2008), 105-123 (jaarboek verkrijgbaar bij het Roerstreekmuseum.)  

Foto: heemkundevereniging Roerstreek

In het jaar van de mijnen:  Postert en de mijnindustrie.

Het jaar 2015 is uitgeroepen tot ‘het jaar van de mijnen’. Het lijkt mij een goed moment om even stil te staan bij de invloed welke de diverse Limburgse ( en later ook Duitse) mijnen op de Posterse gemeenschap hebben gehad.

Voor de goede orde ga ik uit van de periode van ná 1945. Nederland had zwaar geleden onder het oorlogsgeweld en moest opnieuw opgebouwd worden. Direct na de oorlog is de bijdrage van onze Limburgse mijnwerkers aan de Nederlandse economie enorm groot geweest. Deze bijdrage is echter door de Nederlandse overheid nooit als zodanig gewaardeerd geworden.

De Staatmijnen rekruteerden direct na de oorlog tot Midden-Limburg mijnwerkers. Er was nog veel werkeloosheid en de Staatsmijnen betaalden in verhouding tot de lokale industrieën een veel beter loon of salaris met goede secundaire voorwaarden. Daar stond tegenover dat er gemiddeld veel harder gewerkt moest worden, vooral ondergronds, waarbij de opzichters vaak ‘slavendrijvers’ werden genoemd. Deze opzichters werden voor een groot gedeelte beloond voor de prestaties van de ondergrondse mijnwerkers! De betere beloning had voor vele ondergrondse mijnwerkers ook nadelen. Er werd vaak onder erbarmelijke toestanden gewerkt en velen stierven aan de gevolgen van  ondergrondse ongelukken of werden op latere leeftijd slachtoffer van silicose of asbest.

Posterholt telde in de periode tot 1969 tientallen mijnwerkers. Bij de opstapplaatsen werden ze door bussen van busbedrijf Göbbels uit Posterholt opgehaald en afgezet. Het reizen meegerekend waren ze meestal voor een ‘sjieg’ twaalf uur van huis. Zo werd er achter het kapelletje bij  ‘Gevaeren’ (nu rotonde) een bushuisje voor de mijnwerkers gebouwd. De meeste mijnwerkers uit Posterholt werkten op de Staatsmijn Maurits in Lutterade, toentertijd de modernste mijn in Europa.

Veel mijnwerkers waren aangesloten bij de plaatselijke mijnwerkersbond. Bij speciale gelegenheden trokken ze in optochten mee in hun werkkleding met helm en de koperen mijnwerkerslamp in de hand.

Een aantal Posterse jongeren gingen na een technisch vak geleerd te hebben op de ‘ambachtsschool’ in Roermond (na 1968 de LTS) naar de OVS, de Ondergrondse Vakschool te Lutterade.

De opleidingsmogelijkheden hier waren legio. Als 14-jarige kon je je aanmelden voor de OVS en kreeg meteen elke week loon mee naar huis.

Het tweede jaar stond in het teken van werken, zwaarder werk dan in het eerste jaar werd gedaan. Met 16 jaar gingen de leerlingen voor het eerst de leermijn in om meer praktische ervaring op te doen. De eerste keer met de lift naar beneden was voor velen een angstig moment.

Bij gelegenheid van 50 jaar Staatsmijnen werd in 1952 bekendgemaakt dat een vijfde Staatsmijn zou worden bijgebouwd. De bouw hiervan startte in 1954 in Herkenbosch in het tegenwoordige Nationaalpark De Meinweg. Al rond 1900 werden in dit gebied proefboringen verricht  op het Wolfsplateau. Hier bevinden zich meerdere breuklijnen. In een breuklijn zijn de kolenlagen het beste te bereiken. De bovenste kolenlaag bevindt zich hier op ca. 480 meter diepte. Dit in vergelijking met de Grote Slenk waar de kolenlagen op ca. 1500 meter diepte liggen en niet economisch te exploiteren. Zo startte de Beatrixmijn in 1954 met de bouw en het boren van twee schachten met bijbehorende gebouwen. De economische verwachtingen voor de dorpen in de Roerstreek waren hoog gespannen. Er zou zelfs een mijnwerkersdorp in het Meinweggebied worden gebouwd met de naam Berkenrode. In Posterholt werd erop gerekend dat het aantal inwoners met  300-400 personen zou toenemen. Omdat de streek zelf onvoldoende mijnwerkers zou kunnen leveren, werd een goede wegaansluiting met Zuid-Limburg gerealiseerd. Na de oorlog eindigde de weg van Posterholt in zuidelijke richting naar Maria-Hoop en Koningsbosch nog in een zandpad.

In het midden van de jaren 50 werd begonnen met de aanleg van een verharde weg op de Annendaal tussen Koningsbosch en Posterholt. Bij ‘Gevaeren’ werd het kapelletje gesloopt en een rotonde aangelegd. Er kwam een nieuw gemeentehuis, Groene Kruisgebouw en de kerk werd uitgebreid met een groot aantal zitplaatsen en een toren.

In 1958 diende de kolencrisis zich aan waarbij de vraag naar steenkolen uit Limburg sterk afnam door goedkope importkolen, olie en aardgas. In deze periode werd duidelijk dat het winnen van grondstoffen in andere landen veel gemakkelijker ging en Nederland op lange termijn niet meer zou kunnen mee concurreren. In 1962 werd de bouw van de Beatrixmijn met onmiddellijke ingang stilgelegd. Men had toen een diepte van 710 meter bereikt. De schachten werden afgedekt met betonnen deksels voor een eventuele toekomstige winning. DSM bezit nog steeds deze concessie.

Minister van Economische Zaken Den Uyl presenteerde op 17 december 1965 een plan om de kolenproductie langzaam af te bouwen en voor vervangende werkgelegenheid te zorgen.

De mijnbouw die jarenlang een grote rol had gespeeld in de levens van veel Posterse gezinnen verdween voorgoed. In 1974 werd de laatste mijn in Limburg gesloten.

Bron: Wikipedia; “De Breuklijn”; foto: archief M.P. Cuijpers